Friday, December 13, 2019

๐ŸŽ—️๐ŸŽ—️เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ-เคฎเคนाเคถाเคฒ(เคฌाเคญเคจ/ เคญूเคฎिเคนाเคฐ)๐ŸŽ—️๐ŸŽ—️
เคฎौเคฐ्เคฏเค•ाเคฒीเคจ เคธเคฎाเคœ เคฎें เคฌाเคญเคจ เคงเคฐ्เคฎ เค•ा เค…เคชเคจा เคเค• เคฎเคนเคค्เคต เคฅा
เคช्เคฐเคธ्เคคुเคคि เค…เคฐเคตिเคจ्เคฆ เคฐॉเคฏ
 เคธเคฎเค•ाเคฒीเคจ เค—्เคฐเคจ्เคฅों เคฎें เคตैเคฆिเค• เคธिเคฆ्เคงाเคจ्เคคों เค”เคฐ เค…เคจुเคท्เค ाเคจों เค•ा เคœो เค‰เคฒ्เคฒेเค– เคนुเค† เคนै, เค‰เคธเคธे เคจเคจ्เคฆ-เคฎौเคฐ्เคฏ เค•ाเคฒ เคฎें เค‰เคจเค•ी เคช्เคฐाเคงाเคจ्เคฏเคคा เคธूเคšिเคค เคนोเคคी เคนै। เค…ंเค—िเคฐเคธ, เคญाเคฐเคฆ्เคตाเคœ, เคตाเคธเคธेเค ्เค , เค•เคถ्เคฏเคช, เคญृเค—ु เค†เคฆि เคตैเคฆिเค• เค‹เคทเค—เคฃ เคฌाเคญเคจ เค•े เคชूเคฐ्เคตเคœ เค”เคฐ เคตैเคฆिเค• เคฎंเคค्เคฐों เค•े เคฆृเคท्เคŸा เค•े เคจाเคฎ เคธे เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคฅे। เค…เคถोเค• เคจे เค…เคชเคจे เค…เคญिเคฒेเค– เคฎें เคœिเคจ เคฆेเคต เคชूเคœเค•ों เค•ा เค‰เคฒ्เคฒेเค– เค•िเคฏा เคนै, เค‰เคจเคธे เค…เคญिเคช्เคฐाเคฏ เค‰เคจ्เคนीं เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃों เคชुเคฐोเคนिเคคों เคธे เคนै เคœो เคฏเคœ्เคž เค•िเคฏा เค•เคฐเคคे เคฅे เคฒेเค•िเคจ เคฏे เคฒोเค•เคงเคฐ्เคฎ เคธे เคชृเคฅเค• เคฅे। เคฌौเคฆ्เคง เค—्เคฐเคจ्เคฅों เคฎें เคเค• เคตिเคถेเคท เคตเคฐ्เค— เค•े เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃों เค•ा เค‰เคฒ्เคฒेเค– เคฎिเคฒเคคा เคนै เคœिเคจ्เคนें เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ-เคฎเคนाเคถाเคฒ เค•เคนा เคœाเคคा เคฅा เคนै। เค‰เคจเค•ो เคฐाเคœเคฆเคค्เคค เคญूเคฎि เค•ी เคฒเค—ाเคจ เคฎिเคฒा เค•เคฐเคคी เคฅी। เคเคธे เคฌाเคญเคจ เคงเคจी เคฅे เค”เคฐ เคต्เคฏเคฏเคถीเคฒ เคฏเคœ्เคžों เค•ा เค…เคจुเคท्เค ाเคจ เค•เคฐเคคे เคฅे। เค‡เคจ्เคนें เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคตเคฐ्เคฃ, เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคœ्เคฏोเคคि เคเคตं เคช्เคฐिเคฏเคญाเคทी เค”เคฐ เคช्เคฐिเคฏเคตाเค•् เคญी เค•เคนा เค—เคฏा เคนै। เค…เคง्เคฏเคฏเคจ-เค…เคง्เคฏाเคชเคจ เค‡เคจเค•ा เคช्เคฐเคฎुเค– เค•ाเคฐ्เคฏ เคฅा। เคธाเคฎाเคœिเค• เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคญी เค‡เคจเค•ा เคธ्เคฅाเคจ เค‰เคš्เคš เคฅा। เค…เคจेเค• เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคฌौเคฆ्เคง เคงเคฐ्เคฎ เคธे เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เคนो เคฌौเคฆ्เคง เคนो เค—เคฏे เคฅे। เค…เคฐ्เคฅเคถाเคธ्เคค्เคฐ เคฎें ‘เคฆेเคตเคคाเคง्เคฏเค•्เคท’ เคจाเคฎเค• เคชเคฆाเคงिเค•ाเคฐी เค•ा เค‰เคฒ्เคฒेเค– เคฎिเคฒเคคा เคนै, เคœो เคฎंเคฆिเคฐों เค”เคฐ เคฆेเคตเคคाเค“ं เค•ी เคฆेเค–เคญाเคฒ เค•เคฐเคคा เคฅा। เคฆेเคตเคคाเค“ं เคฎें เค…เคชเคฐाเคœिเคค, เค…เคช्เคฐเคคिเคนเคค, เคœเคฏเคจ्เคค, เคตैเคœเคฏเคจ्เคค, เคถिเคต, เค…เคถ्เคตिเคจ, เคถ्เคฐीเคฎเคฆिเคฐा (เคฆुเคฐ्เค—ा), เค…เคฆिเคคि, เคธเคฐเคธ्เคตเคคी, เคธเคตिเคคा, เค…เค—्เคจि, เคธोเคฎ, เค•ृเคท्เคฃ, เค†เคฆि เคฆेเคต-เคฆेเคตिเคฏों เค•ी เคชूเคœा เคช्เคฐเคšเคฒिเคค เคฅी।

Monday, December 2, 2019

Line 1) ลŒแน! Hail! From the great camp of victory, containing1 ships, elephants and horses and situated at ฤ€nandapura.
       (Lines 1-5) The prosperous Samudragupta, the Mahฤrฤjadhirฤja, and ardent devotee of Bhagavat (Vฤsudฤ“va), who is the exterminator of all kings; who has no equal adversary on earth; whose fame is tasted by the waters of the four Oceans; who is equal to (the gods) Dhanada, Varuแน‡a, Indra, and Antaka; who is the very axe of Kแน›itฤnta (Death); who is the giver of many crores of lawfully acquired cows and gold; who is the performer Aล›vamฤ“dha sacrifice, that had long decayed; who is the son of the son’s son of the prosperous Gupta, the Mahฤrฤja; the son’s son of the prosperous Ghaแนญลtkacha, the Mahฤrฤja; (and) the son of the prosperous Chandragupta, the Mahฤrฤjฤdhirฤja, the daughter’s son of the Linchchhavi (and) born of the Mahฤdฤ“vฤซ Kumฤradฤ“vฤซ–addresses to (the officers) attached to the Treasury of the two villages; (1) Bhadrapushkaraka pertaining to the Vฤvirikshyara district (and) (2) Pลซrแน‡anฤga pertaining to the Krivilฤ district, and says as follows:
       (Lines 6-7) “Be it known to you! For the sake of augmenting the spiritual merit of (my) parents and of myself, these two villages have been granted by me as agrahฤra, with the assignment of the uparikara . . . to Jayabhaแนญแนญa-svฤmin . . .
       (Lines 7-10) You should therefore listen to this Traividya (conversant with the three Vฤ“das) and be obedient to his commands; and all dues in accordance with the customary law of the village should be paid, such as (the find of) gold and so forth. And, from this time forth, the tax-paying cultivatiors, artisans, etc., of other villages should not be allowed to enter by this Traividya; (for) otherwise there would be a forfeiture of the Agrahara.
       (Lines 10-12) Registered2 (in) the year 9; the day 2 of Mฤgha. Drawn up by the order of Gลpasvฤmin, Mahฤpฤซlลซpati, Mahฤbalฤdhikแน›ita, the Akshapaแนญalฤdhikแน›ita of Anyagrฤma. The Dลซtaka, the prince ล›rฤซ-Chandragupta.
No. 4 : PLATE IV

Sunday, December 1, 2019

๐ŸŽ—️๐ŸŽ—️เคฆाเคจเคตीเคฐ เค•เคฐ्เคฃ เค•ी เคงเคฐเคคी เคญाเค—เคฒเคชुเคฐ ๐ŸŽ—️๐ŸŽ—️
เคšंเคชा เค•ी เคชुเคฐाเคฃी เคฌिเคฐाเคธเคค -เคฌिเคธเคนเคฐी เคชूเคœा เคœो เค†เคœ เคญी เคนोเคคे เค† เคฐเคนा เคนै .
เคช्เคฐเคธ्เคคुเคคि เค…เคฐเคตिเคจ्เคฆ เคฐॉเคฏ
  เคญाเค—เคฒเคชुเคฐ เค•े เค†เคšाเคฐ्เคฏ เคฆीเคชंเค•เคฐ เคถ्เคฐीเคœ्เคžाเคจ เค…เคคिเคถ เคนिเคจ्เคฆू เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคฅे เคœो เคฌौเคฆ्เคง เคฆเคฐ्เคถเคจ เคธे เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เคฅे เค‰เคธ เคชเคฐ เคชुเคธ्เคคเค• เคฒिเค–े
เคเคจเคเคฒ เคกे เคจे เค…เคชเคจी เค•िเคคाเคฌ 'เคเคจเคธिเคंเคŸ เคœ्เคฏोเค—्เคฐाเคซी เค‘เคซ เค‡ंเคกिเคฏा' เคฎें เคฒिเค–ा เคนै เค•ि เคตिเคนुเคฒा เคตिเคทเคนเคฐी เค•ी เค˜เคŸเคจा เคšंเคชाเคจเค—เคฐ เคฎें เค˜เคŸिเคค เคนै। เคตिเค•्เคฐเคฎเคถिเคฒा เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ เค•े เค‰เคค्เค–เคจเคจ เคฎें เคงाเคคु เค•ी เคฌเคจी เคตिเคทเคนเคฐी เค•ी เคฆो เคฎूเคฐ्เคคिเคฏां เคญी เคฎिเคฒी เคฅीं।
เค…ंเค— เคฏเคน เคฎเค—เคง เคธे เคชूเคฐเคฌ เคฅा เค”เคฐ เค‡เคธเค•ी เคฐाเคœเคงाเคจी เคšंเคชा เคฅी เคœो เค†เคงुเคจिเค• เคญाเค—เคฒเคชुเคฐ เค•े เคธเคฎीเคช เคจाเคฅเคจเค—เคฐ เคฎें เคšंเคชाเคจเค—เคฐ เค†เคœ เคญी เคนै. เคฏเคน เคจเค—เคฐी เค•เคฒा, เคธเคญ्เคฏเคคा, เคธंเคธ्เค•ृเคคि, เคต्เคฏाเคชाเคฐ เคธे เคตैเคญเคตเคชूเคฐ्เคฃ เคฅा. เคฎเค—เคง เคธे เคนเคฎेเคถा เคธंเค˜เคฐ्เคท เคนोเคคा เคฅा. เค…ंเคค เคฎें เคฎเค—เคง เคธे เค…ंเค— เคชเคฐाเคœिเคค เคนुเค†.
เคฎเคนाเคญाเคฐเคค เคฎें เค…ंเค— เค•े เคฒोเค—ों เค•ो เคธुเคœाเคคि เคฏा เค…เคš्เค›े เคตंเคถ เค•ा เคฌเคคाเคฏा เค—เคฏा เคนै। เค‡เคธเคฒिเค เค‡เคธ เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•ा เคจाเคฎ เค…ंเค— เคชเฅœ เค—เคฏा। เคช्เคฐाเคฐंเคญ เคฎें เค…ंเค— เคช्เคฐเคฆेเคถ เค•ी เคฐाเคœเคงाเคจी เคฎाเคฒिเคจी เคฅी। เคฌाเคฆ เคฎें เค‰เคธเค•ा เคจाเคฎ เคšंเคชा เคฏा เคšंเคชाเคตเคคी เคนो เค—เคฏा। เคฏเคน เคจाเคฎ เคฏเคนां เค•े เคฐाเคœा เค…เคฅเคตा เคจเคฆी เค•े เคจाเคฎ เคชเคฐ เคชเฅœा। เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคšीเคจी เคฏाเคค्เคฐी (เคฌौเคฆ्เคง) เคน्เคตेเคจเคธांเค— (เคฏुเคตाเคจ-เคฏुเค†ंเค—) เค‡เคธ เคœเค—เคน เค•ो เคšेเคจ-เคชो เค…เคฐ्เคฅाเคค เคšเคฎ्เคชा เค•เคนเคคा เคฅा। เคจเค—เคฐ เค•े เค…เคจ्เคฏ เคจाเคฎ เคฎाเคฒिเคจी เค”เคฐ เค•ाเคฒ เคšंเคชा เคญी เคฅे। เค…เคฒेเค•्เคœेंเคกเคฐ เค•เคจिंเค˜เคฎ เค•े เคฎुเคคाเคฌिเค• เคญाเค—เคฒเคชुเคฐ เค•े เคจिเค•เคŸ เคธ्เคฅिเคค เคšंเคชाเคจเค—เคฐ เค”เคฐ เคšเคฎ्เคชाเคชुเคฐ เคจाเคฎเค• เคฆो เค—्เคฐाเคฎ เคช्เคฐाเคšीเคจ เคšंเคชा เค•े เค…เคตเคถेเคท เคนैं। เคฆेเคถ เค•े เค›เคน เคช्เคฐเคงाเคจ เคจเค—เคฐों เคฎें เคšंเคชा เค•ी เค—เคฃเคจा เค•ी เคœाเคคी เคฅी। เค‡เคธ เคธ्เคฅाเคจ เคจे เค…เคชเคจे เคงเคจ, เคตैเคญเคต เคต เคต्เคฏाเคชाเคฐ เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค–्เคฏाเคคि เคช्เคฐाเคช्เคค เค•ी เคฅी।
เคช्เคฐाเคฐंเคญ เคธे เคฒेเค•เคฐ เค…ंเค— เค•्เคทेเคค्เคฐ เคชเคฐ เคฎเค—เคง เคถाเคธเค• เคฌिเคฎ्เคฌिเคธाเคฐ เค•े เคตिเคœเคฏ เคคเค• เค•े เค‡เคคिเคนाเคธ เค•ो เคฆो เคญाเค—ों เคฎें เคตिเคญाเคœिเคค เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เคคिเคคुเค•्เคทी เคฏเคนां เค•ा เคชเคนเคฒा เค†เคฐ्เคฏ เคฐाเคœा เคฅा। เค‡เคจเค•े เคฌाเคฆ เคฏเคนां 25 เค†เคฐ्เคฏ เคฐाเคœा เคนुเค। เค‡เคธी เค•เฅœी เคฎें เคฎเคนाเคญाเคฐเคคเค•ाเคฒीเคจ เคฐाเคœा เค•เคฐ्เคฃ เค•ा เคจाเคฎ เคฏाเคฆ เค†เคคा เคนै, เคœिเคธเค•ी เคšเคฐ्เคšा เคฎเคนाเคญाเคฐเคค เคฎें เคฆाเคจเคตीเคฐ เค…ंเค— เคฐाเคœा เค•े เคฐूเคช เคฎें เค•ी เค—เคˆ เคนै। เคฎเคนाเคญाเคฐเคค เค•े เคฏुเคฆ्เคง เค•े เคชเคถ्เคšाเคค เค…ंเค— เค”เคฐ เคฎเค—เคง เค•े เคฌीเคš เคฒเค—ाเคคाเคฐ เคธंเค˜เคฐ्เคท เคนोเคคा เคฐเคนा। เคตिเคฆुเคฐ เคชंเคกिเคค เคœाเคคเค• เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เค•เคญी เคฎเค—เคง เคญी เค…ंเค— เคฐाเคœ्เคฏ เค•े เค…เคงीเคจ เคฅा। เค…ंเค— เค•े เค…ंเคคिเคฎ เคคीเคจ เคฐाเคœाเค“ं เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคœाเคจเค•ाเคฐी เคฎिเคฒी เคนै। เคฆเคงिเคตाเคนเคจ เคชเคนเคฒे เคฐाเคœा เคฅे। เคœिเคจเค•ी เคฌेเคŸी เคšंเคฆเคจा เคฎเคนाเคตीเคฐ เค•े เคงเคฐ्เคฎ เค•ो เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒी เคฎเคนिเคฒा เคถिเคท्เคฏा เคฅी। เค‡เคธเค•े เคธเคฎเคฏ เคฎें เค•ौเคถाเคฎ्เคฌी เค•े เคตเคค्เคธ เคฐाเคœा เคถเคคเคจीเค• เคจे เคšเคฎ्เคชा เคชเคฐ เค†เค•्เคฐเคฎเคฃ เค•िเคฏा। เคฆूเคธเคฐे เคฐाเคœा เคฆ्เคฐเคงเคตเคฐ्เคฎเคจ เคจे เค…เคชเคจी เคชुเคค्เคฐी เค•ा เคตिเคตाเคน เคฎเค—เคง เคฐाเคœा เค‰เคฆเคฏเคจ เค•े เคธाเคฅ เค•िเคฏा, เคœिเคธเคจे เคชाเคŸเคฒिเคชुเคค्เคฐ เคถเคนเคฐ เค•ो เคฌเคธाเคฏा। เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคฆเคค्เคค เค‡เคธ เคตंเคถ เค•े เค…ंเคคिเคฎ เคฐाเคœा เคฅे। เค‡เคธी เคธเคฎเคฏ เคฎเค—เคง เค•े เคฐाเคœा เคฌिเคฎ्เคฌिเคธाเคฐ เคจे เค…ंเค— เคชเคฐ เค†เค•्เคฐเคฎเคฃ เค•เคฐ เค‡เคธे เค…เคชเคจे เคธाเคฎ्เคฐाเคœ्เคฏ เคฎें เคฎिเคฒा เคฒिเคฏा। เค…ंเค— เคช्เคฐเคฆेเคถ เค•े เคช्เคฐเคฎुเค– เคถเคนเคฐों เคฎें เคšเคฎ्เคชा, เคญเคฆ्เคฆเคฏा เคฏा เคญเคฆเคฐिเคฏा, เค…เคธ्เคธเคชुเคฐ เคต เค†เคทเคฃ เคถाเคฎिเคฒ เคฅे। เคญเคฆเคฐिเคฏा เคฎें เคฌुเคฆ्เคง เค•ा เค†เค—เคฎเคจ เคนुเค† เคฅा।
เคฌिเคนुเคฒा เคตिเคทเคนเคฐी เค•ी เค•เคนाเคจी เคšंเคชाเคจเค—เคฐ เค•े เคคเคค्เค•ाเคฒीเคจ เคฌเคก़े เคต्เคฏाเคตเคธाเคฏी เค”เคฐ เคถिเคตเคญเค•्เคค เคšांเคฆो เคธौเคฆाเค—เคฐ เคธे เคถुเคฐू เคนोเคคी เคนै। เคตिเคทเคนเคฐी เคถिเคต เค•ी เคชुเคค्เคฐी เค•เคนी เคœाเคคी เคนैं เคฒेเค•िเคจ เค‰เคจเค•ी เคชूเคœा เคจเคนीं เคนोเคคी เคฅी। เคตिเคทเคนเคฐी เคจे เคธौเคฆाเค—เคฐ เคชเคฐ เคฆเคฌाเคต เคฌเคจाเคฏा เคชเคฐ เคตเคน เคถिเคต เค•े เค…เคฒाเคตा เค•िเคธी เค”เคฐ เค•ी เคชूเคœा เค•ो เคคैเคฏाเคฐ เคจเคนीं เคนुเค। เค†เค•्เคฐोเคถिเคค เคตिเคทเคนเคฐी เคจे เค‰เคจเค•े เคชूเคฐे เค–ाเคจเคฆाเคจ เค•ा เคตिเคจाเคถ เคถुเคฐू เค•เคฐ เคฆिเคฏा। เค›ोเคŸे เคฌेเคŸे เคฌाเคฒा เคฒเค–ेเคจ्เคฆ्เคฐ เค•ी เคถाเคฆी เคฌिเคนुเคฒा เคธे เคนुเคˆ เคฅी। เค‰เคจเค•े เคฒिเค เคธौเคฆाเค—เคฐ เคจे เคฒोเคนे เคฌांเคธ เค•ा เคเค• เค˜เคฐ เคฌเคจाเคฏा เคคाเค•ि เค‰เคธเคฎें เคเค• เคญी เค›िเคฆ्เคฐ เคจ เคฐเคนे। เคฏเคน เค˜เคฐ เค…เคฌ เคญी เคšंเคชाเคจเค—เคฐ เคฎें เคฎौเคœूเคฆ เคนै। เคตिเคทเคนเคฐी เคจे เค‰เคธเคฎें เคญी เคช्เคฐเคตेเคถ เค•เคฐ เคฒเค–ेเคจ्เคฆ्เคฐ เค•ो เคกเคธ เคฒिเคฏा เคฅा। เคธเคคी เคนुเคˆ เคฌिเคนुเคฒा เคชเคคि เค•े เคถเคต เค•ो เค•ेเคฒे เค•े เคฅเคฎ เคธे เคฌเคจे เคจाเคต เคฎें เคฒेเค•เคฐ เค—ंเค—ा เค•े เคฐाเคธ्เคคे เคธ्เคตเคฐ्เค—เคฒोเค• เคคเค• เคšเคฒी เค—เคˆ เค”เคฐ เคชเคคि เค•ा เคช्เคฐाเคฃ เคตाเคชเคธ เค•เคฐ เค†เคฏी। เคธौเคฆाเค—เคฐ เคญी เคตिเคทเคนเคฐी เค•ी เคชूเคœा เค•े เคฒिเค เคฐाเคœी เคนुเค เคฒेเค•िเคจ เคฌाเคं เคนाเคฅ เคธे। เคคเคฌ เคธे เค†เคœ เคคเค• เคตिเคทเคนเคฐी เคชूเคœा เคฎें เคฌाเคं เคนाเคฅ เคธे เคนी เคชूเคœा เคนोเคคी เคนै।
๐ŸŽ—️๐ŸŽ—️เคญूเคฎिเคนाเคฐ เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เค•ुเคฎाเคŠँ เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ๐ŸŽ—️๐ŸŽ—️
เคฌเคนुเคค เคธी เคœเค—เคน เคชเคฐ เค•ौเคจ เค•्เคทเคค्เคฐिเคฏ เค•ौเคจ เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เค‡เคธเค•ा เค…ंเคฆाเคœा เคŸाเค‡เคŸเคฒ เคธे เคฒเค—ाเคจा เคธंเคญเคต เคจเคนी
เคช्เคฐเคธ्เคคुเคคि เค…เคฐเคตिเคจ्เคฆ เคฐॉเคฏ
เคชूเคฐ्เคตांเคšเคฒ เคฎें เคœिเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค…เคจेเค• เคญूเคฎिเคนाเคฐ เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เค•ाเคจ्เคฏเค•ुเคฌ्เคœ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคธे เค—เคนเคฐเคตाเคฐ เคฐाเคœเคตंเคถ เค•े เคถाเคธเคจ เคฎें เคฌเคธเคจे เค•े เคฒिเค เค†เค เค‰เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•เคจ्เคจौเคœ เค†เคฆि เคธे เค•เคˆ เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคœाเคคिเคฏाँ เคšंเคฆ เคฐाเคœเคตंเคถ เค•े เคถाเคธเคจ เค•ुเคฎाเคŠँ เคฎें เคฌเคธเคจे เค•े เคฒिเค เค†เคˆं เคคเคฅा เค‰เคจเค•े เคธाเคฅ เค–ाเคจเคชाเคจ เคฎें เคตเคฐ्เคฃ เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เคเคตं เคตिเคตाเคน เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคงी เค—ोเคค्เคฐ เคœाเคคि เค•े เคญेเคฆ เคญी เคฏเคนाँ เค•े เคฎूเคฒ เคจिเคตाเคธिเคฏों เคฎें เคช्เคฐเคšเคฒिเคค เคนो เค—เค, เคœो เค•ुเคฎाเคŠँ เคฎें เค†เคœ เคญी เคนै। เค•ुเคฎाเคŠँ เคฎें เค•ौเคจ เค•्เคทเคค्เคฐिเคฏ เค•ौเคจ เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เค‡เคธเค•ा เค…ंเคฆाเคœा เคŸाเค‡เคŸเคฒ เคธे เคฒเค—ाเคจा เคธंเคญเคต เคจเคนी เคนै ।เคœैเคธे เคญूเคฎिเคนाเคฐो เค”เคฐ เค…เคจ्เคฏ  เค•्เคทเคค्เคฐिเคฏ เคœाเคคिเคฏों เคฎें เคนै เคจेเค—ी, เคฌिเคท्เคŸ,เค—ुเคธांเคˆ,เคฐाเคตเคค,เคญंเคกाเคฐी,เค…เคงिเค•ाเคฐी,เค†เคฆि
เคธเคญी เคเค• เคชเคฆ เค†เคงाเคฐिเคค เคŸाเค‡เคŸเคฒ เคนै เคœिเคธเค•ा เคœाเคคि เคธे เค•ोเคˆ เคฒेเคจा เคฆेเคจा เคจเคนी เคนै เคฒेเค•िเคจ เค•ाเคฒांเคคเคฐ เคธे เคจिเคฏเคฎिเคค เค‰เคชเคฏोเค— เคธे เคœाเคคि เค•े เคธूเคšเค• เคชเคฆเคตी เคนो เค—เคฏी เคนै เค•เคˆ เคฒोเค— เค‡เคจ्เคนें เคœाเคคिเคฏा เคฏा เคตंเคถ,เค—ोเคค्เคฐ เคญी เคธเคฎเค เคฒेเคคे เคนै เคœเคฌเค•ि เค‡เคจเค•ा เคตंเคถ เคธे เค‡เคจเค•ा เค•ोเคˆ เคธंเคฌंเคง เคนी เคจเคนी เคนै ।
เคช्เคฐाเคฐเคฎ्เคญ เคฎें เค‡เคจ เคชเคฆों เคชเคฐ เคตเคฐ्เคฃ เคตिเคถेเคท เค•ी เคจिเคฏुเค•्เคคि เคนोเคจे เคธे เค•ाเคฒांเคคเคฐ เคฎें เคœाเคคि เคฎें เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคिเคค เคนो เค—เคฏी เค”เคฐ เคธ्เคฅिเคคि เค‰เคชเคœाเคคीเคฏ เคจाเคฎो เค•ो เคฒेเค•เคฐ เคญ्เคฐाเคฎเค• เคนो เค—เคฏी।
เคฌिเคท्เคŸ เคšंเคฆเคถाเคธเค•ो เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เค‡เคจเค•े เคฎूเคฒเคชुเคฐुเคทो เค•ो เคธेเคจा เค”เคฐ เคช्เคฐเคถाเคธเคจ เคœเคฎींเคฆाเคฐी เค•ा เค•ाเคฐ्เคฏเคญाเคฐ เคฆेเค–เคจे เค•े เคฒिเค เคช्เคฐเคงाเคจ เค…เคงिเค•ाเคฐी เค•े เคฐूเคช เคฎें เคจिเคฏुเค•्เคค เค•िเคฏा เคœाเคคा เคฅा เค…เคจ्เคฏ เคธเคญी เคธैเคจिเค• เคชเคฆों เคธे เค‰เคš्เคš เคฎाเคจा เคœाเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค‡เคจ्เคนें "เคตिเคถिเคท्เคŸ" เค…เคงिเค•ाเคฐी เค•เคนा เคœाเคคा เคฅा เค”เคฐ เคตिเคถिเคท्เคŸ เค•ा เคนी เคญाเคทिเค• เคตिเค•ाเคธ เคฌिเคท्เคŸ เค•े เคฐूเคช เคฎें เคนो เค—เคฏा เคฌिเคท्เคŸ เคšंเคฆो เค•ो เคšौเคฅाเคจी เคตเคฐ्เค—ीเคฏ เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃों เค•ा เค‰เคชเคจाเคฎ เคฅा เคกเฅœเคฏा เค•े เคฌिเคท्เคŸ เคธोंเคœ्เคฏाเคฒ ,เค—เคกेเคฐा,เคธेंเคœ, เคธुเคชเค•ोเคŸ เค†เคฆि เคฌिเคท्เคŸ เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคนै ।
เค…เคงिเค•ाเคฐी
เคฏे เคญी เค†เคงिเค•ाเคฐिเค• เคชเคฆ เคฅा เค“เคฐ เคšंเคฆเคถाเคธเค•ो เคฆ्เคตाเคฐा เคคเคฐाเคˆ เคญाเคฌเคฐ เค•े เคธเคฐ्เคตे เคธเคฐ्เคตा เค…เคงिเค•ाเคฐी เค•े เคฐूเคช เคฎें เคช्เคฐเคฏुเค•्เคค เคนोเคคा เคฅा เคฌाเคฆ เคฎें เค‡เคจ्เคนी เค…เคงिเค•ाเคฐिเคฏों เค•े เคตंเคถเคœो เคฆ्เคตाเคฐा เค‰เคชเคœाเคคीเคฏ เคจाเคฎ เคธे เคช्เคฐเคฏोเค— เค•िเคฏा เคœाเคจे เคฒเค—ा เค…เคฌ เคฏे เค‰เคชเคœाเคคीเคฏ เคจाเคฎ เค•्เคทเคค्เคฐिเคฏो เค•े เคฒिเค เคนी เคธीเคฎिเคค เคนो เค—เคฏा เคœเคฌเค•ि เคชूเคฐ्เคต เคฎें เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃो เค•े เคฒिเค เคญी เค…เคงिเค•ाเคฐी เคจाเคฎ เคชเคฐ्เคฏुเค•्เคค เคนोเคคा เคฅा  เค‡เคธ เคชเคฆ เคชเคฐ เคถ्เคฐी เค•ाเคถीเคจाเคฅ เค…เคงिเค•ाเคฐी เคœिเคจ्เคนोंเคจे เคถเคนเคฐ เค•ाเคถीเคชुเคฐ เคฌเคธाเคฏा เค“เคฐ เคฐाเคœा เคฐुเคฆ्เคฐเคšंเคฆ เค•े เคคเคฐाเคˆ-เคญाเคฌเคฐ เค•े
เคฒाเคŸเคธाเคนเคฌ เคถ्เคฐी เคฐाเคฎเคฆเคค เค…เคงिเค•ाเคฐी เค•ा เคจाเคฎ เค‰เคฒ्เคฒेเค–เคจीเคฏ เคนै ।
เคญंเคกाเคฐी
เคฏे เคญी เคเค• เคชเคฆ เคฎाเคค्เคฐ เคฅा เคœो เค•्เคทเคค्เคฐिเคฏो เคจे เค‰เคชเคœाเคคीเคฏ เคจाเคฎ เค•े เคฐूเคช เคฎें เค‡เคธ्เคคेเคฎाเคฒ เคถुเคฐू เค•เคฐ เคฆिเคฏा เค‡เคจเค•ा เคฎुเค–्เคฏ เค•ाเคฐ्เคฏ เคคเคฐाเคˆ-เคญाเคฌเคฐ เค•े เค‡เคฒाเค•े เคธे เคช्เคฐाเคช्เคค เค•ृเคทि เค‰เคค्เคชाเคฆों เค•े เคญंเคกाเคฐเคฃ เค•े เคธ्เคฅाเคจ เค•ी เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค”เคฐ เคธुเคฐเค•्เคทा เค•े เคฒिเค เคจिเคฏुเค•्เคค เค…เคงिเค•ाเคฐी เค•ो เค‡เคธ เคชเคฆ เคธे เคœाเคจा เคœाเคคा เคฅा เคฏे เคญी เค‰เคชเคœाเคคीเคฏ เคจाเคฎ เคฎें เคช्เคฐเคฏुเค•्เคค เคนोเคจे เคฒเค—ा ।
เคจेเค—ी เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคœो เคต्เคฏเค•्เคคि เคฐाเคœเค•ीเคฏ เคชเคฆाเคงिเค•ाเคฐी เค•े เคฐूเคช เคฎें เคฐाเคœा เค•ो เคฆी เคœाเคจे เคตाเคฒी เคญेंเคŸों เค•ो เคฒेเคคा เคฅा เคฎुเคฐเค•्เคฐाเคซ्เคŸ เคจे เค‡เคธ เคชเคฆ เค•ो เค—्เคฐाเคฎเคงिเค•ाเคฐी เค•े เคฐूเคช เคฎें เคฎाเคจा เคนै เค”เคฐ เคกॉ เคธเคจเคตाเคฒ เคจे เค‡เคธे เคเค• เค…เคงीเคจเคธ्เคฅ เคฐाเคœเคธ्เคต เค…เคงिเค•ाเคฐी เค•े เคฐूเคช เคฎें เคฎाเคจा เคนै เค”เคฐ เคธเคจเคตाเคฒ(1976) เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคฏे เคชเคฆ เค•ेเคตเคฒ เค…เคช्เคฐเคตाเคธिเคฏों เค•ी เคฒिเค เคธीเคฎिเคค เคฅा เค‡เคธ เคชเคฆ เคชเคฐ เค•्เคทเคค्เคฐिเคฏ เค“เคฐ เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคฆोเคจों เค•ी เคจिเคฏुเค•्เคคि เคนोเคคी เคฅी เคขाเคˆเคœ्เคฏुเคฒी เคชเคŸ्เคŸी เค•े เคจौเคกी เค—ाँเคต เคฎें เค…เคญी เคคเค• เคญเคŸ्เคŸ เค‰เคชเคœाเคคी เค•े เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃों เค•ो เคจेเค—ी เค•เคนा เคœाเคคा เคนै ।
เค—ुเคธाเคˆं
เคฏे เคญी เคเค• เค‰เคชเคจाเคฎ เคนी เคฅा เคšंเคฆ เคฐाเคœाเค“ เค•े เค…เคจेเค• เคœ्เคฏेเคท्เค  เคชुเคค्เคฐ เค•ो เค—ुเคธाเคˆं เค•เคนा เคœाเคคा เคฅा เค‡เคธเค•े เค…เคคिเคฐिเค•्เคค เคฏे เคเค• เคฌिเคท्เคŸ เคจेเค—ी เคญंเคกाเคฐी เค…เคงिเค•ाเคฐी เค•ी เคคเคฐเคน เคชเคฆ เคญी เคฅा เค‡เคธเค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ-เค•्เคทเคค्เคฐिเคฏ เคฆोเคจों เค•े เคธाเคฅ เคนोเคคा เคฅा เค‡เคธเค•ी เคชुเคท्เคŸि เค…เคญिเคฒेเค–ों เคธे เคญी เคนोเคคी เคนै ।
เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เค—ुเคธांเคˆ เคฐुเคฆ्เคฐเคฆेเคต เคœोเคถी ,เค—ुเคธांเคˆ เคตिเคถ्เคตเคฐूเคช เคชांเคกे เคฏे เคฆोเคจों เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคนी เคฅे เค”เคฐ เค•ुंเคตเคฐ เคถเค•्เคคि เคธिंเคน เค—ुเคธाเคˆं ,เคฐเคœเคฌाเคฐ เค–เฅœเค•ु เค—ुเคธाเคˆ เค“เคฐ เค…เคฐ्เคœुเคจ เคธिंเคน เค—ुเคธांเคˆ เค†เคฆि ।
เคฏे เคธเคญी เคต्เคฏाเคตเคธाเคฏिเค• เคชเคฆों เค•े เคจाเคฎ เค”เคฐ เคŸाเค‡เคŸเคฒ เคฎाเคค्เคฐ เคนी เคนै เค‡เคธ เค‰เคชเคœाเคคीเคฏ เคจाเคฎो เคธे เค•िเคธी เค•े เคตंเคถ เค•ा เค•ोเคˆ เคธंเคฌंเคง เคจเคนी เคนै เคตंเคถ เค›ोเฅœिเคฏे เคตเคฐ्เค— เค•ा เคญी เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เคจเคนी เคนै เคฆोเคจों เคฎें เค•्เคทเคค्เคฐिเคฏ เค“เคฐ เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคชाเคฏे เคœाเคคे เคนै । เค‡เคธเคฒिเค เค…เคชเคจे เคจाเคฎ เคฎें เคตंเคถ เคจाเคฎ เคฒเค—ाเค ।
๐ŸŽ—️๐ŸŽ—️เคช्เคฐเคงाเคจ เคŸाเค‡เคŸเคฒ๐ŸŽ—️๐ŸŽ—️
เฅšाเฅ›ीเคชुเคฐ เคฎें 24 เค—ांเคต เคตเคถिเคท्เคŸ เค—ोเคค्เคฐी (เค•เคธ्เคคुเคตाเคฐ)เคนैं।
เคช्เคฐเคธ्เคคुเคคि เค…เคฐเคตिเคจ्เคฆ เคฐॉเคฏ
 เคฐाเคœा เคฎांเคงाเคคा เค•े เคถเคฐीเคฐ เคฎें เคธเคซेเคฆ เคฆाเค— เคนो เค—เคฏा เคฅा। เคตे เคชाเคฒเค•ी เคธे  เคœा เคฐเคนे เคฅे। เค†เคœ เคœเคนां เค—ौเคธเคชुเคฐ เค—ांเคต เคนै เคชเคนเคฒे เคฏเคน เคธ्เคฅाเคจ เคœंเค—เคฒ เค•ी เคคเคฐเคน เคฅा। เคตเคฐ्เคท 1526 เค•े เค†เคธเคชाเคธ เค‡เคธ เค‡เคฒाเค•े เคธे เค—ुเคœเคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เค‰เคจ्เคนें เคช्เคฏाเคธ เคฒเค—ी เคคो เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค…เคชเคจे เคธिเคชाเคนिเคฏों เคธे เคชाเคจी เคฒाเคจे เค•ो เค•เคนा। เคœंเค—เคฒ เคฎें เคชाเคจी เค•ी เคคเคฒाเคถ เค•เคฐเคคे เคธिเคชाเคนी เค‡เคธ เคชोเค–เคฐे เค•े เคชाเคธ เคชเคนुंเคšे। เคชाเคจी เคฒेเค•เคฐ เคธिเคชाเคนी เคœเคฌ เค‰เคจเค•ो เคฆिเค เคคो เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคœเคฌ เค…เคชเคจा เคนाเคฅ เคงोเคฏा। เคฆेเค–ा เค•ि เค‰เคจเค•ी เค…ंเค—ुเคฒिเคฏों เค•ा เคธเคซेเคฆ เคฆाเค— เค–เคค्เคฎ เคนो เค—เคฏा। เคเคธा เคšเคฎเคค्เค•ाเคฐ เคฆेเค– เคตे เคชाเคจी เคฒाเคจे เค•ा เคธ्เคฅाเคจ เคชूเค›े เคคो เคธिเคชाเคนी เคกเคฐเคจे เคฒเค—े। เคกเคฐเคคे-เคกเคฐเคคे เคธिเคชाเคนी เค‰เคจ्เคนें เค‰เคธ เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เคฒे เค—เค। เคตเคนां เคชाเคจी เค•เคฎ เคนोเคจे เค•े เคฌाเคตเคœूเคฆ เคฐाเคœा เคตเคนां เคฒोเคŸเคจे เคฒเค—े เค”เคฐ เค‰เคจเค•े เคถเคฐीเคฐ เค•ा เคธเคซेเคฆ เคฆाเค— เคธเคฎाเคช्เคค เคนो เค—เคฏा। เคเคธा เคšเคฎเคค्เค•ाเคฐ เคฆेเค– เคฐाเคœा เคฎांเคงाเคคा เคตเคนीं เคฐूเค• เค—เค।   เค…เคค्เคฏเคจ्เคค เคช्เคฐเคธเคจ्เคจ เคนो เค•เคฐ เคชाँเคš เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃों เค•ो, เคœिเคจเค•ी เคฎिเคถ्เคฐ เค‰เคชाเคงि (เคชเคฆเคตी) เคฅी เค”เคฐ เคœो เคเค• เคฏा เคฆो เค—ोเคค्เคฐों เค•े เคฅे, เคตเคนाँ เคฌुเคฒा เค•เคฐ เคชाँเคš เค—ाँเคต เคฆाเคจ เคฆिเค เคชांเคš เค—ांเคต เคช्เคฐเคงाเคจ เคŸाเค‡เคŸเคฒ เคฒเค—ाเคคे เคนैं।เคœो เค•्เคฐเคฎเคถः - 1-เคนुเคธ्เคธेเคชुเคฐ เค•ोเค िเคฏां, 2- เคฎเคนुเคตी 3- เคฎเฅœीเคฏाเคตเคกीเคน(เคฎिเคฐाเคจเคชुเคฐ) 4- เคธुเค–เคชुเคฐा 5- เคฌเคฐेเคœी
เค›เค ा เค—ांเคต เคธुเคฒ्เคคाเคจเคชुเคฐ เคญी เคช्เคฐเคงाเคจ เคŸाเค‡เคŸเคฒ เคฒिเค–เคคा เคนैं।เคฐाเคœा เคจे เคคाเคฒाเคฌ เค–ोเคฆเคตाเคฏा। เค‡เคธเค•े เคฌाเคฆ เค•िเคฒा เคฌเคจเคตाเค•เคฐ เคฐเคนเคจे เคฒเค—े। เค†เคœ เคญी เค—ौเคธเคชुเคฐ เคฎें เค–ोเคฆाเคˆ เค•े เคฆौเคฐाเคจ เค•िเคฒे เค•ा เค…เคตเคถेเคท เคฎिเคฒเคคा เคนै। เคคाเคฒाเคฌ เค•े เคชाเคธ เค–ोเคฆाเคˆ เคฎें เค—เคฃेเคถ เคœी เค•ी เคฎूเคฐ्เคคि เคฎिเคฒी เคฅी, เคœो เค†เคœ เคญी เคถ्เคฏाเคฎเคธुंเคฆเคฐ เคช्เคฐเคœाเคชเคคि เค•े เคฆเคฐเคตाเคœे เคชเคฐ เคฌเคจे เคฎंเคฆिเคฐ เคฎें เคธ्เคฅाเคชिเคค เคนै। เคชोเค–เคฐे เค•े เคชाเคธ เคฌเคจे เคฎंเคฆिเคฐ เคฎें เคฐाเคœा เคฎांเคงाเคคा เค•ी เค…เคท्เคŸเคงाเคคु เค•ी เคฎूเคฐ्เคคि เคฅी เคœिเคธे เคคीเคจ เคฆเคถเค• เคชเคนเคฒे เคšोเคฐ เคšुเคฐा เคฒे เค—เค เคฅे। เค•ुเค› เคฆिเคจों เคฌाเคฆ เคชुเคฒिเคธ เคจे เค‰เคธ เคฎूเคฐ्เคคि เค•ो เคฌเคฐाเคฎเคฆ เค•เคฐ เคฒिเคฏा। เค†เคœ เคญी เคฎूเคฐ्เคคि เค—ांเคต เค•े เคธेเคตाเคจिเคตृเคค เคถिเค•्เคทเค• เค—िเคฐिเคœा เคฏाเคฆเคต เค•े เคฏเคนां เคธुเคฐเค•्เคทिเคค เคฐเค–ी เคนुเคˆ เคนै।
เคซिเคฐोเคœ เคถाเคน เคคुเค—เคฒเค•' เค•े เคธेเคจाเคชเคคि เคธैเคฏเคฆ เคฎเคธूเคฆ เค…เคฒ-เคนुเคธैเคจी เคจे เคซिเคฐोเคœเคชुเคฐ เค•े เคชाเคธ เคฐाเคœा เคฎांเคงाเคคा เค•ो เคนเคฐाเคฏा। เค‡เคธ เคœीเคค เค•े เคฌाเคฆ เคธैเคฏเคฆ เคฎเคธूเคฆ เค•ो เคธुเคฒ्เคคाเคจ เคซिเคฐोเคœเคถाเคน เคฎुเค—เคฒ เคฆ्เคตाเคฐा-เคฎเคฒिเค• เค…เคฒ เคธเค†เคฆเคค เค—ाเคœी ’เค•ी เค‰เคชाเคงि เคธे เคธเคฎ्เคฎाเคจिเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा।
เคธ्เคตाเคฎी เคœी เคจे เค‡เคธ เค•्เคฐเคฎ เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคฐ्เคทि เคตंเคถ เคตिเคธ्เคคाเคฐ, เคฎें เคฒिเค–ा เคนै
Thanks to
Sudhir Pradhan ji



๐ŸŽ—️๐ŸŽ—️เคช्เคฐเคงाเคจ เคชเคฆเคตी เคญूเคฎिเคนाเคฐ เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃों เค•ा เค‡เคคिเคนाเคธ๐ŸŽ—️๐ŸŽ—️
เคญूเคฎि เคฒेเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคงเคจी เคนोเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค…เคชเคจी เคฏाเคšเค•เคคा เคตृเคค्เคคि เค›ोเคก़ เคฆी เค”เคฐ เคญूเคฎिเคนाเคฐ เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃों เคฎें เคฎिเคฒ เค—เค। 
เคช्เคฐเคธ्เคคुเคคि เค…เคฐเคตिเคจ्เคฆ เคฐॉเคฏ
เคเค• เค…เคจुเคถ्เคฐुเคคि เคนै เคœो เคฌเคนुเคค เคนी เคชुเคฐाเคจी เคนै เคชเคฐंเคคु เค‡เคธเค•े เค•ुเค› เคธाเค•्เคท्เคฏ เคญी เคฎौเคœूเคฆ เคนै । เค‡เคธเค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคฌเคนुเคค เคธเคฎเคฏ เคชเคนเคฒे เค—ौเคธเคชुเคฐ เค•िเคธी เคฐाเคœा เค•ी เคธ्เคฅเคฒी เคฅी เคœिเคธเค•ा เคจाเคฎ เคฅा เคฎाเคจ्เคงाเคคा |  เค‡เคจเค•ी เคเค• เคฎूเคฐ्เคคि เคช्เคฐाเคช्เคค เคนै เคœो เค•เคญी  เค—ांเคต เค•े เคฌीเคšो - เคฌीเคš เคธ्เคฅिเคค เคเค• เคคाเคฒाเคฌ เค•े เค•िเคจाเคฐे เคชเคฐ เคธ्เคฅिเคค เคฐเคนा เค•เคฐाเคคी เคฅी । เค†เคœ  เคถाเคฏเคฆ เคตเคน เคฎूเคฐ्เคคि เค•िเคธी เคœेเคฒ เคฎें เคนै ।
เคฌเคนुเคค เคชเคนเคฒे เคฐाเคœा เคœเคฏ เคšเคจ्เคฆ เค•ा เคšเคšेเคฐा เคญाเคˆ เคฅा เคฎाเคจ्เคงाเคคा , เคœो เค•ुเคท्เค  เคฐोเค— เคธे เคชीเฅœिเคค  เคฅा ।  เคตเคน เคนเคฐ เคธाเคฒ เคช्เคฐाเคฏः เคœเค—्เค—เคจाเคฅ เคฎंเคฆिเคฐ เคœाเคฏा เค•เคฐเคคा เคฅा । เคเคธा เคฎाเคจा เคœाเคคा เคนै เค•ी  เคตเคน  เคเค• เคฌाเคฐ เค‡เคธी เคฐाเคธ्เคคे เคธे เคœा เคฐเคนा เคฅा เคคो เค‰เคธे  เคฌเคนुเคค เคฒंเคฌी เคฏाเคค्เคฐा เค•े เคฆौเคฐाเคจ เคช्เคฏाเคธ เคฒเค—ी เคคเคฌ เค‰เคธเคจे เค…เคชเคจे เคฎंเคค्เคฐी เค•ो  เคชाเคจी เคฒेเคจ เค•े เคฒिเค เคญेเคœा । เคฎंเคค्เคฐी เคฌเคนुเคค เคนी เคชเคฐेเคถाเคจ เคนुเค† เค•्เคฏों เค•ि เค‰เคธे เค•เคนी เคญी เคชाเคจी เคจเฅ›เคฐ เคจเคนीं เค† เคฐเคนा เคฅा । เค‰เคจ เคฆिเคจों เค—ंเค—ा เคจเคฆी เคญी  เค‡เคธ เค—ांเคต เคธे เคฆूเคฐ เคฏु เค•เคนे เคคो เคจเคฆी เค—ांเคต เค•े เค‰เคธ  เคชाเคฐ (เค›ोเคฐ)  เคฌเคน เคฐเคนी เคฅी  เคœเคนाँ เค†เคœ เคœोเคฐाเคœเคชुเคฐ,  เคชเคŸเค•เคจी  เค—ांเคต เคธ्เคฅिเคค เคนै । เคœिเคธ เค•ाเคฐเคฃ  เคจเคฆी เคธे เคœเคฒ्เคฆी เคชाเคจी เคฒाเคจा เคธंเคญเคต เคจเคนी เคฅा । เคฎंเคค्เคฐी เคจे เคเค• เคคाเคฒाเคฌ เคฆेเค–ा เคœो เคฌเคนुเคค เคนी เค—เคจ्เคฆा เคธा เคช्เคฐเคคीเคค เคนो เคฐเคนा เคฅा , เคชเคนเคฒे  เคฎंเคค्เคฐी เคจे เคชाเคจी เคฒेเคจे เคธे เคนिเคšเค•ा เคซिเคฐ เคญी เคชाเคจी เค‰เคธी เคคाเคฒाเคฌ เคธे เคฒे เคฒिเคฏा เค”เคฐ เคฐाเคœा เค•े เคชाเคธ  เค—เคฏा เค”เคฐ เคชाเคจी เคฐाเคœा  เค•ो เคฆिเคฏा |  เคœैเคธे เคนी เคฐाเคœा เคจे เคชाเคจी เค…เคชเคจे เคนाเคฅ เคงोเคจे เค•े เคฒिเค เคนाเคฅो เคชเคฐ เคชाเคจी เคกाเคฒे เค‰เคธเค•े  เคนाเคฅ เคœो เคธเคซेเคฆ เคฅा ( เค•ुเคท्เค  เคฐोเค— ) เคนाเคฅो เคธे เค ीเค• เคนो เค—เคฏा । เค‡เคธ เคชเคฐ เคฐाเคœा เคจे เคฎंเคค्เคฐी เค•ो เค†เคตाเคœ เคฒเค—ाเคฏा เคคเคฌ เคฎंเคค्เคฐी เคถाเคฏเคฆ เคกเคฐा เคฅा เค•ी เค•เคนीं เคฐाเคœा เค•ो เคฎाเคฒूเคฎ เคคो เคจเคนी เคนो เค—เคฏा เค•ी เคชाเคจी เค•िเคธी เค—ंเคฆे เคคाเคฒाเคฌ เค•ा เคนै  เคตเคน เคกเคฐเคคे เคนुเค เคฐाเคœा เค•े เคชाเคธ เค—เคฏा । เคคเคฌ เคฐाเคœा เคจे เค‰เคธเคธे เคฌिเคฒเค•ुเคฒ เคตเคนी เคธเคตाเคฒ เค•िเคฏा เคœो เค‰เคธเค•े ( เคฎंเคค्เคฐी ) เค•े เคฆिเคฎाเค— เคฎें เคšเคฒ เคฐเคนा เคฅा , เคชเคฐเคจ्เคคु เคฐाเคœा เคจे เค‡เคธ  เคฒिเค เคชूเค›ा เค•्เคฏों เค•ि เคตเคน เคฆेเค–เคจा เคšाเคนเคคा เคฅा เค•ी เคตเคน เคคाเคฒाเคฌ  เค•เคนा เคนै । เคฐाเคœा เคจे เค…เคชเคจे เคนाเคฅो เค•े เคธเคซेเคฆ เคฐंเค— เคฎंเคค्เคฐी เค•ो เคฆिเค–ाเคฏा เค•ी เค‰เคธเค•ा เคนाเคฅ เค ीเค• เคนो เค—เคฏा เค”เคฐ เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•ुเคท्เค  เคฐोเค— เคนเคŸा เคนुเค† เคฆेเค– เคฐाเคœा เคจे เค‰เคธ เคคाเคฒाเคฌ เคฎें เคธ्เคจाเคจ เค•िเคฏा, เคœिเคธเคธे เค‰เคธเค•ा เคธंเคชूเคฐ्เคฃ เคถเคฐीเคฐ เค•ुเคท्เค  เคธे เคฐเคนिเคค เค”เคฐ เคฆिเคต्เคฏ เคนो เค—เคฏा।
 เค‡เคธเคธे เคฐाเคœा เค…เคค्เคฏเคจ्เคค เคช्เคฐเคธเคจ्เคจ เคนो เค•เคฐ เคชाँเคš เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃों เค•ो, เคœिเคจเค•ी เคฎिเคถ्เคฐ เค‰เคชाเคงि (เคชเคฆเคตी) เคฅी เค”เคฐ เคœो เคเค• เคฏा เคฆो เค—ोเคค्เคฐों เค•े เคฅे, เคตเคนाँ เคฌुเคฒा เค•เคฐ เคชाँเคš เค—ाँเคต เคฆाเคจ เคฆिเค เค”เคฐ เค‰เคธी เคœเค—เคน เค‰เคจเค•े เคฐเคนเคจे เค•ा เคธ्เคฅाเคจ เคฌเคจเคตा เคฆिเคฏा เค”เคฐ เค…เคชเคจे เค†เคช เคญी เคฌเคนुเคค เคฆिเคจों เคคเค• เคตเคนाँ เคฐเคนा। เคตเคนाँ เคนी เค‰เคธเค•ा เค•ुเคท्เค  เคฐोเค— เค…เคš्เค›ा เคนुเค† เคฅा, เค…เคฐ्เคฅाเคค เคตเคน เค•ुเคท्เค  เคฐोเค— เคธे เคชूเคค (เคฐเคนिเคค) เคนुเค† เคฅा। เค‡เคธीเคฒिเค เค‰เคธ เคธ्เคฅाเคจ เค•ा เคจाเคฎ เค•ुเคท्เคŸเคชूเคค เคนुเค†। เคชเคฐंเคคु เค•ाเคฒाเคฐ เคฎें เคธंเคธ्เค•ृเคค เคถเคฌ्เคฆ 'เคชूเคค' เค•ा เค…เคชเคญ्เคฐंเคถ 'เค‰เคค' เคนो เค—เคฏा เคœैเคธा เค•ि เคช्เคฐाเค•ृเคค เคญाเคทा เคฎें 'เคชुเคค्เคฐ' เคถเคฌ्เคฆ เค•ो 'เค‰เคค्เคคा' เค•เคนเคคे เคนैं, เค…เคฐ्เคฅाเคค เคœैเคธे เค†เคฐ्เคฏ เคชुเคค्เคฐ เค•ो 'เค…เคœ्เคœ เค‰เคค्เคค' เค•เคนเคคे เคนैं, เค‰เคธी เคคเคฐเคน 'เค•ुเคท्เคŸ เคชूเคค' เคถเคฌ्เคฆ เค•ा 'เค•ुเคท्เค  เค‰เคค' เคนो เค•เคฐ เค•ुเค› เคฆिเคจ เค”เคฐ เคฌाเคฆ  'เค•ु (เค•) เคท्เคŸौเคค' เค”เคฐ 'เค•เค ौเคค' เคนो เค—เคฏा। เคœो เค†เคœ เคคเค• เค•เค ौเคค (เค•เค เคŠเคค) เคนी เค•เคนा เคœाเคคा เคนै เค”เคฐ เคตเคนाँ เคชเคฐ เคฎांเคงाเคคा เค•ी เคฌเคจเคตाเคˆ เคนुเคˆ เค•ोเคŸ ( เค•ोเคŸिเคฏा) เคญी เค…เคฌ เคคเค• เคญเค—्เคจाเคตเคธ्เคฅा เคฎें เคนैं। เค”เคฐ เคฏे เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคช्เคฐเคฅเคฎ เค‰เคธी เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เค—เค เคฅे เค”เคฐ เคฐเคนเคคे เคญी เคฅे, เค‡เคธเคฒिเค เค•ुเคท्เคŸौเคคเคตाเคฐ เค•เคนเคฒाเคจे เคฒเค—े, เคœो เคชीเค›े เคฌिเค—เคก़เคคे-เคฌिเค—เคก़เคคे เค•เคท्เคŸเคฐाเคฐ, เค•ुเคท्เคŸเคตाเคฐ เค”เคฐ เค•เคธ्เคคुเคตाเคฐ เคนो เค—เคฏा। เค‡เคจ เคธเคฌों เค•ी เคชเคฆเคตी เคฎिเคถ्เคฐ เคนै เค”เคฐ เคตเคธिเคท्เค  เค—ोเคค्เคฐ เคนै। เคธंเคญเคตเคค: เค•ुเค› เคฒोเค—ों เค•ा เค—ोเคค्เคฐ เคฆूเคธเคฐा เคญी เคนो।
เค‰เคจ्เคนीं เคฎें เคธे เคœिเคจเค•ो เคฐाเคœा เคฎांเคงाเคคा เคฏा เค‰เคจเค•े เคตंเคถเคœों เคจे เคฏोเค—्เคฏเคคा เคฆेเค– เค•เคฐ เค…เคชเคจा เคช्เคฐเคงाเคจ เคฏा เคฎเคจ्เคค्เคฐी เคฌเคจाเคฏा เคฅा, เค…เคฅเคตा เค…เคจ्เคฏ เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃों เค•े เคช्เคฐเคงाเคจ เคฌเคจा เค•เคฐ เคฐเค–ा เคฅा, เคตे เค…เคฌ เคคเค• เคช्เคฐเคงाเคจ เคชเคฆเคตीเคตाเคฒे เคนी เค•เคนเคฒाเคคे เคนैं।เคœो เคช्เคฐाเคฏः เคธुเคฒ्เคคाเคจเคชुเคฐ (เคจเคฏा เคจाเคฎ) เคฎें เค…เคญी เคญी เคช्เคฐเคงाเคจ เคชเคฆเคตी เคตाเคฒे เคธเคญ्เคฏ เคฒोเค— เคจिเคตाเคธ เค•เคฐเคคे เคนै ।  เค‰เคจ เคธเคฌों เคจे เคญूเคฎि เคฒेเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคงเคจी เคนोเคจे เค•े เค•ाเคฃ เค…เคชเคจी เคฏाเคšเค•เคคा เคตृเคค्เคคि เค›ोเคก़ เคฆी เค”เคฐ เคญूเคฎिเคนाเคฐ เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃों เคฎें เคฎिเคฒ เค—เค। เค…เคฅเคตा เคœिเคจ เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃों เคจे เคฆाเคจ เคฎें เคญूเคฎि เคฒी เคฅी เคตे เคฆूเคธเคฐे เคนी เคนोंเค—े। เคฏे เคฒोเค— เคคो เคฐाเคœा เค•े เคช्เคฐเคงाเคจ เคฅे, เค‡เคธเคฒिเค เคœाเค—ीเคฐ เค•ी เคคเคฐเคน เค‡เคจ เคฒोเค—ों เค•ो เคญूเคฎि เคฎिเคฒी เคนोเค—ी เค”เคฐ เค‰เคธी เคธे เค†เคœ เคคเค• เคช्เคฐเคงाเคจ เคนी เค•เคนเคฒाเคคे เคนैं। เค…เคฅเคตा เคเคธा เคญी เคนुเค† เคนोเค—ा เค•ि เคฆाเคจ เคจ เคฆे เค•เคฐ เคœाเค—ीเคฐ เค•े เคคौเคฐ เคชเคฐ เคนी เค‡เคจเค•ो เคญूเคฎि เคฆी เค—เคˆ เคนोเค—ी เค”เคฐ เค‰เคธी เค•ो เคญूเคฒ เค•เคฐ เคฆाเคจ เค•ी เคคเคฐเคน เคฎिเคฒเคจा เค•เคนเคคे เคนैं। เคšाเคนे เคœो เค•ुเค› เคญी เคนो, เค‡เคธเคฎें เค•िเคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•ा เคนเคฐ्เคœ เคจเคนीं เคนैं। เค•्เคฏोंเค•ि เคฏเคน เคธिเคฆ्เคง เค•เคฐ เคšुเค•े เคนैं เค•ि เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคฒोเค— เคธเคฐ्เคตเคฆा เคนी เคฏाเคšเค• เคธे เค…เคฏाเคšเค• เค”เคฐ เค…เคฏाเคšเค• เคธे เคฏाเคšเค•, เคงเคจी เค”เคฐ เค—เคฐीเคฌ เคนोเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคนुเค† เค•เคฐเคคे เคนैं, เคจ เค•ि เค…เคฏाเคšเค• เคธเคฆा เค…เคฏाเคšเค• เคนी เค”เคฐ เคฏाเคšเค• เคธเคฆा เคฏाเคšเค• เคนी เคฌเคจे เคฐเคนเคคे เคนैं। เค•्เคฏोंเค•ि เคฏाเคšเค•เคคा เค”เคฐ เค…เคฏाเคšเค•เคคा เคฏे เคฆोเคจों เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃों เค•े เคต्เคฏเค•्‍เคคिเค—เคค เคงเคฐ्เคฎ เคนै। เคนाँ เคฏाเคšเค•เคคा เค†เคชเคค्เคคिเค•ाเคฒ เคงเคฐ्เคฎ เคนै เค”เคฐ เคตिเคตेเค•ी เคเคตं เคงเคจी เคฒोเค— เค‰เคธเค•ा เค…เคจाเคฆเคฐ เค•เคฐ เค…เคฏाเคšเค•เคคा เค•ो เคนी เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เค•เคฐเคคे เคนैं, เคฏเคน เค…เคจ्เคฏ เคฌाเคค เคนै। เคชเคฐंเคคु เคฏเคน เคฌाเคค เค•ेเคตเคฒ เค…เคชเคจे-เค…เคชเคจे เคตिเคšाเคฐ เค”เคฐ เค‡เคš्เค›ा เคชเคฐ เคจिเคฐ्เคญเคฐ เคนै, เคจ เค•ि เค•ोเคˆ เคถाเคธ्เคค्เคฐीเคฏ เค†เคœ्เคžा เคนै เค•ि เค…เคฏाเคšเค• เคชुเคฐोเคนिเคคी เคจ เค•เคฐे เค”เคฐ เคฏाเคšเค• เคชुเคฐोเคนिเคคी เค•ो เคจ เคค्เคฏाเค—े।
เค‡เคธเค•े  เคช्เคฐाเคšीเคจเคคा เค•ा เค…เคจुเคฎाเคจ เคฏเคนाँ  เค•े เคญोเค—ोเคฒिเค• เคธ्เคฅिเคคि เค•ो เคฆेเค–เค•เคฐ เคฒเค—ाเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै เค•ि เค•ैเคธे เคฏเคนाँ เคชเคฐ เค‰เคš्เคšाเคตเคš्เคš เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เคนै । เค•เคนी เค‰เคšे เคœเคฎीเคจ เคคो เค•เคนि เคฌเคนुเคค เคจीเคšे । เคเคธा เคช्เคฐเคคीเคค เคนोเคคा เคนै เค•ी เค‡เคธ เค—ांเคต เค•ो เคคीเคจ เคคเคฐเคซ เคธे เค‰เคšे เคช्เคฐाเคšीเคฐ (เคฎिเคŸ्เคŸी เค•ी เค‰เคšाเคˆ ) เคฆ्เคตाเคฐा เค˜ेเคฐ เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคฅा เค”เคฐ เคตเคน เคคाเคฒाเคฌ เคœिเคธเค•े เคชाเคจी เคธे เคฐाเคœा เค•े เค•ुเคท्เค  เค ीเค• เคนो เค—เคฏा เคฅा ,  เค—ांเคต เค•े เคฌीเคšो - เคฌीเคš เคธ्เคฅिเคค เค•เคฐเคตाเคฏा เค—เคฏा เคนो । เคœिเคธเค•े เคฌเค—เคฒ เคธे เคเค• เคฐोเคก เคนै เคœो เค†เคœ NH 19  เค•े เคจाเคฎ เคธे เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै । เคฏเคนाँ เค•ी เคฏे เคธเคฌ เคธ्เคฅिเคคि เคฆेเค– เคเคธा เคฎเคจो เคฏเคนाँ เคชเคฐ เค•ोเคˆ เค•िเคฒा ( เค•ोเคŸ ) เคฌเคจเคตाเคฏा เค—เคฏा เคนो , เคœो เค†เคœ เคญी เค•ोเคŸ เค•े เคจाเคฎ เคธे เคนी เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै । เค‡เคธเคธे  เคช्เคฐเคคीเคค เคนोเคคा เคนै เค•ि เคฐाเคœा เคจे เคฏเคนाँ เคชเคฐ  เค•ाเคซी เคฒंเคฌे เคธเคฎเคฏ เคคเค• เคฐเคนा เคฅा เค”เคฐ เค‰เคธเคจे เค…เคชเคจी เคเค• เคฎूเคฐ्เคคि เคฌเคจเคตाเค•เคฐ เค‡เคธ เคคाเคฒाเคฌ เค•े เค•िเคจाเคฐे เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•เคฐเคตा เคฆिเคฏा เคฅा । เคฏเคนाँ เค•े เคฒोเค—ो เค•ा เค†เคœ เคญी เคเคธा เคฎเคจเคจा เคนै เค•ी เค‡เคธ เคคाเคฒाเคฌ เค•ा เคชाเคจी เคฏเคฆि เคฌुเค–ाเคฐ เคนोเคจे เคชเคฐ เคชिเคฏा เคœाเคฏे เคคो เคฌुเค–ाเคฐ เค ीเค• เคนो เคœाเคคा เคนै เค”เคฐ เค ीเค• เคญी เคนो เคœाเคคा เคนै ।
Ref :-Evolution and Spatial Organization of Clan Settlements: 
Saiyad Hasan Ansari ·
เคธ्เคตाเคฎी เคธเคนเคœाเคจंเคฆ